تاریخچه

این شهررا در کتابهای رومی و یونانی نام ایوان کی امروزی را شاراکس (CHARAX) نوشته‌اند. همچنین به دربند خزر و دروازه دریای خزر (pilcaspian) هم معروف بوده است.[نیازمند منبع] امروزه آثاری از گذشته‌های دور در این شهر به جای مانده‌اند که به آنها توجهی نمی‌شود. آثاری مانند کاروانسرای شاه‌عباسی، قلعه ماری (با نام محلی رباط ماری)، تپه حسن و …

با وجود دوری چندسالهٔ این شهر از امکانات اقتصادی و اجتماعی، اکنون اما دوباره رونق اقتصادی و اجتماعی خود را باز یافته است. قرار است در آینده شهرکی ۱۰۰٬۰۰۰ نفری با همین نام ایوان کی در بخش شمال شرقی شهر ساخته شود.

 فرهنگ و زبان

ایوان کی (به تاتی: ایوان‌کی) یکی از شهرهای استان سمنان ایران است. این شهر در ۵۵ کیلومتری خاور تهران قرار دارد. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، ۱۵٫۴۶۲ نفر می‌باشد. ایوانِ کِی مرکز تات زبانان استان سمنان است.و بعضاً از اصطلاحات کاملاً اصیل فارسی نظیر گوسی کدن (به معنی گسیل داشتن)، و اصطلاحات قدیمی مانند مدبخ (به معنی مطبخ)، و … استفاده می‌کنند. ایوان کی پیش از پیوستن به استان سمنان جزء دهستان بهنام‌سوخته ورامین بوده است.

تاریخ

این شهر قدمت بیش از ۲۰۰۰ سال دارد.به گفته مورخان این شهر در تاریخ ۱۷۶ سال قبل از میلاد مسیح به امر فرهاد اول اشکانی (شاه پنجم اشکانی)بنا شده‌است.

ایوانِ کِی به دلیل موقعیت مهم جغرافیایی خود در زمان‌های دور به نام پیل کاسپین (پل منطقه کاسپین یا همان دریای خزر) در کتب یونانی با نام کاسپین گیت یا بند خزر بوده و بعدها به نام شاراکس یا شاهراه (به لاتینCharax) نام‌گذاری شده و در زمان پادشاهی کیانیان به‌دلیل اینکه یکی از مکان‌های مهم آن زمان بوده و دربار شاه کیانیان در آنجا زیاد آمد و شد داشتند به نام ایوانِ کِی (ایوانِ کِی خسرو و کِی کاووس) تغییر نام یافت و تاکنون نیز همچنان با این نام شناخته می‌شود. آثار به‌جامانده از ایوانِ‌ِ کِی قدیم که در زلزله کهن از بین رفته در جول دره (جُل دره) به معنی درهٔ گود و عمیق موجود است.در شاهنامه فردوسی نیز از این شهر نام برده شده:

وزآن پس همی خوان و مِی خواستند

دگرگونه مجلس بیاراستند

ببودند یک هفته با رود و می

بزرگان در ایوانِ کاووس کی

 اقتصاد

شغل اصلی مردمان این شهر کشاورزی و محصول اصلی آن خربزه است که به خربزه ایوانکی معروف و با خربزه مشهدی متفاوت است. البته به دلیل آسانتر بودن کشت خربزه مشهدی در سالهای اخیر کشاورزان این شهر به کشت خربزه مشهدی نیز گرویده‌اند.

در حال حاضر ایوانِ کِی یکی از فعال‌ترین مناطق صنعتی استان سمنان با سه شهرک صنعتی فعال بوده ولی جمعیت بومی شهر اکثراً به کارهای آزاد مشغولند و به تازگی پذیرای سیل مهاجرین از استان‌های همجوار و حتی دور هستند.

این شهر دارای تنوع محصولات کشاورزی زیادی می‌باشد که مهترین آن‌ها خربزه و انار است. دارای آب و هوای سرد و خشک در زمستان و گرم در تابستان می‌باشد و حدوداً در ارتفاع ۱۲۰۰ متری از سطح دریا می‌باشد. از معدود شهرهای است که در آن ۳ شهرک صنعتی دایر است این شهر از چند صد سال پیش تا به امروز در مسیر تاریخی جاده ابریشم بوده‌است و دارای معدنهای زیادی از جمله نمک، گچ و آهک می‌باشد. وجود شهرکهای صنعتی بسیار گسترده موجب گسترش این شهر گردیده است.

. این شهر به دلیل نزدیک بودن به معادن نمک و گچ و آهک، پتانسیل مناسبی را برای شغل کامیون‌داری ایجاد نموده . مرکز این بخش، روستای چشمه نادی است و دیگر روستاهای مسکونی آن از این قرارند:

  • چنداب (گنداب)
  • جنت‌آباد
  • شورقاضی
  • کرک
  • حسین‌آباد کوروس
  • احمدآباد (گل تپه)
  • بهشت‌آباد
  • سنگاب
  • کروس بالا
  • بهورد